Εξετάσεις: οδηγός επιβίωσης για μαθητές και γονείς

Στο ρυθμό των σχολικών εξετάσεων ζουν οι μαθητές των Λυκείων ανά την Ελλάδα. Είναι μια περίοδος, ομολογουμένως, δύσκολη κυρίως για το παιδί, που βλέπει το μέλλον του να κρίνεται από την απόδοσή του σε ένα μεγάλο αριθμό μαθημάτων. Η στάση του ευρύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος, αλλά κυρίως των γονέων, είναι καθοριστική για την ψυχοσωματική υγεία του μαθητή. Το άγχος των εξετάσεων και πως εκδηλώνεται στη/ον μαθήτρια/η Φυσικά συμπτώματα: Δυσκολία στον ύπνο Υπερβολικά πολύ ή λίγο φαγητό Σπυράκια, ασθένειες του δέρματος Πόνοι στην κοιλιά, το στομάχι Πονοκέφαλος Γενική κακοδιαθεσία Ζαλάδες, τάση για εμετό Σκέψη: Οι εξετάσεις γίνονται έμμονη ιδέα Το παιδί σκέφτεται αρνητικά για τον εαυτό του Αυτοκατηγορία, χαμηλή αυτοπεποίθηση Σύγκριση του εαυτού με 'καλούς' και 'πετυχημένους' συμμαθητές Αίσθηση ότι όλη η ζωή εξαρτάται από τις εισαγωγικές εξετάσεις Αίσθηση ότι όλα θα πάνε άσχημα Αίσθηση ότι το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό Δυσκολίες μνήμης Δυσκολίες συγκέντρωσης και προσοχής Εικόνες: Στο μυαλό του παιδιού έρχονται εικόνες 'καταστροφής' Φαντάζεται τον εαυτό του να ιδρώνει στο θρανίο και να μη γράφει τίποτα Εφιάλτες Αναμνήσεις από προηγούμενες εμπειρίες έντονου άγχους Πράξεις: Το παιδί μπορεί ν' αποφεύγει το θέμα συζήτησης 'εξετάσεις' ή να έχει ξεσπάσματα, όταν το αναφέρουν οι γονείς του Δυσκολία να συγκεντρωθεί Κενά μνήμης Σχέσεις με άλλους/κοινωνικοποίηση: Απομόνωση του μαθητή Δυσκολία να κουβεντιάσει με άλλους ή να μιλήσει για το βαθμό άγχους του Φόβος ότι οι άλλοι θα τον/την κατακρίνουν Αίσθηση ότι γονείς και δάσκαλοι δεν προσφέρουν αρκετά λόγια καθησυχάσματος Συναισθήματα: Aγχος, στρες, 'σφίξιμο' Κατήφεια, ψυχολογικά πεσμένος Φόβος, τρόμος, πανικός Τι προκαλεί το άγχος των εξετάσεων Η έλλειψη καλής προετοιμασίας Η πεποίθηση ότι κάποια κομμάτια είναι πολύ σημαντικά -στα οποία ο μαθητής επενδύει κόπο και χρόνο-, εξαιρώντας κάποια άλλα, και ανατροπή της αρχικής θεώρησης Το υπερβολικό διάβασμα το βράδυ πριν τις εξετάσεις Ο κακός υπολογισμός του χρόνου διαβάσματος Οι λανθασμένες στρατηγικές μελέτης Ο φόβος ότι μια προηγούμενη αποτυχία θα επαναληφθεί Η σύγκριση με την απόδοση φίλων και συμμαθητών Οι αρνητικές επιπτώσεις της αποτυχίας Πως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς Μια μεγάλη βοήθεια για κάθε μαθητή και μαθήτρια που περνάει από τη δοκιμασία των εξετάσεων είναι να αισθανθεί ότι οι γονείς του καταλαβαίνουν τις δυσκολίες του εγχειρήματος και τον υποκειμενικό φόβο και στρες απέναντί του. Έτσι, οι μαθητές δε θέλουν ν' ακούσουν κάτι στο στυλ 'όλοι τα περάσαμε αυτά και τίποτα δεν είναι', 'δεν έχεις άγχος, ιδέα σου είναι', 'μη στεναχωριέσαι και μην αγχώνεσαι', γιατί με αυτό τον τρόπο οι γονείς μειώνουν τη σημασία της υποκειμενικής εμπειρίας του παιδιού και είναι σαν να του δίνουν το μήνυμα ότι δεν το καταλαβαίνουν. Οι γονείς, με διάφορους τρόπους, μπορούν: Να βοηθήσουν το παιδί τους να θέσει ρεαλιστικούς στόχους: τόσο βραχυπρόθεσμους -σε σχέση με τις εξετάσεις- όσο και μακροπρόθεσμους, σε σχέση με την επαγγελματική του αποκατάσταση. Να βοηθήσουν το παιδί τους να κάνει καλή 'συντήρηση': να ξεκουράζεται, να τρώει καλά και να κοιμάται. Να βοηθήσουν το παιδί να διαχειριστεί το χρόνο του σωστά: ώστε να έχει επαρκή χρόνο μελέτης για όλα τα κεφάλαια. Να βοηθήσουν το παιδί στην κατανομή εργασίας: αυτά που το παιδί βλέπει 'βουνό', ο γονιός μπορεί να το βοηθήσει να τα 'σπάσει' σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία το παιδί μπορεί να χειριστεί. Να βοηθήσουν το παιδί τους να θέσει στόχους επιτυχίας: και να μην αναλωθούν στη συζήτηση καταστροφικών σεναρίων ή τι θα γίνει σε περίπτωση αποτυχίας. Να δώσουν στο παιδί τους κίνητρα: μια ανταμοιβή για τη λήξη των εξετάσεων (άσχετα με την απόδοση του παιδιού) είναι σημαντική για να κινήσει το ενδιαφέρον του παιδιού και να το βοηθήσει να δει ότι... υπάρχει ζωή και πέρα από τις εξετάσεις. Το στρες στη διάρκεια των εξετάσεων Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους με το στρες στη διάρκεια των εξετάσεων με ποικίλους τρόπους. Κοινός παρονομαστής στις προσπάθειές τους είναι η θετική στάση απέναντι στο παιδί. Αν το παιδί δεν πήγε καλά σε ένα μάθημα, οι γονείς θα πρέπει να του δώσουν κουράγιο, να το βοηθήσουν να μην επανέρχεται σε αυτό το θέμα συζήτησης και να επικεντρωθεί στη μελέτη του επόμενου μαθήματος Αν το παιδί ανησυχεί για το πως πήγε σε ένα μάθημα να το καθησυχάσουν, λέγοντας ότι την απάντηση θα τη δώσουν τελικά οι βαθμοί, όταν βγουν, και ότι οι περαιτέρω σκέψεις σχετικά με αυτό το θέμα δεν πρόκειται να δώσουν ικανοποιητική απάντηση Να το βοηθήσουν να δει τις εξετάσεις με προοπτική, όχι στο στυλ 'δεν πήγα καλά σε ένα μάθημα, άρα όλα χάθηκαν' Να επιμείνουν να φάει και να κοιμηθεί το παιδί καλά πριν τις εξετάσεις Να του υπενθυμίσουν ότι επανάληψη σημαίνει ανασκόπηση των βασικών σημείων του μαθήματος και όχι σε βάθος ανάγνωση της κάθε λεπτομέρειας. O χρυσός κανόνας του... 'ποτέ' Ποτέ μην συγκρίνετε το παιδί σας με αδέρφια ή φίλους που τα πήγαν καλά Ποτέ μην πείτε στο παιδί σας ότι σας απογοήτευσε λόγω των επιδόσεων του Ποτέ μη χάσετε την υπομονή σας όταν το παιδί κάνει επαναλήψεις Ποτέ μην υπερηφανεύεστε στο παιδί σας 'εγώ στην ηλικία σου ήμουν πρώτος μαθητής' Ποτέ μην μειώνετε το παιδί σας με το 'εμένα όταν ήμουν μικρός δεν μου έδιναν τίποτα οι γονείς μου, όχι σαν εσένα...' Ποτέ μην υποχρεώνετε το παιδί σας να διαβάσει όταν είναι κουρασμένο Ποτέ μην εγκαταλείπετε το παιδί σας για να διασκεδάσετε όταν αυτό χρειάζεται την παρουσία σας ή την ηθική σας συμπαράσταση τις μέρες των εξετάσεων. Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια πηγή: in.gr